قالب بندی بتن و زمان استاندارد و مجاز باز کردن ( قالب برداری ) بتن
قالب بندی و زمان مجازو استاندارد بازکردن قالب ها در هوای سرد و یخبندان و هوای گرم
كيفيت سطحي بتن در رويارويي با شرايط محيط‌هاي خورندهاهميت زيادي دارد. تميزي و همواري سطح قالب مي‌تواند كيفيت بهتري را بوجود آورد. هرچند جنس قالب بخودي خود در اين شرايط تعيين‌كننده نيست، اما معمولاً درهواي گرم استفادهاز قالب چوبي توصيه ميشود. بهرحال در صورتيكه استفاده از قالب فلزي در دستور كار باشد،لازمست قالبها خنك شود. آب‌پاشي با آب خنك به سطح داخلي يا حتي خارجي قالب فلزي باعثكاهش دماي آن مي‌گردد. قالب داغ كيفيت بتن مجاور را كاهش مي‌دهد و بر نماي آن نيز اثربدي باقي ميگذارد و ممكن است باعث تغيير رنگ شود كه نشانة مطلوبي محسوب نمي‌شود. مسلماًقالب فلزي نماي بهتر و صاف‌تري را بوجود مي‌آورد، اما به دليل عدم جذب آب ممكن استمك‌هاي سطحي (surfaceair voids) كوچك يا بزرگ را بر جاي گذارد كه نمي‌تواند بهپايايي بتن كمك نمايد و چه بسا مشكلاتي را در پايايي بوجود آورد. استفاده از روغن‌هايمخصوص قالب (مواد رهاساز مناسب) با لزجت كم و صلبيت مناسب قالب، كاهش اين حفرات سطحيرا باعث مي‌گردد.
دستورالعمل‌هاي كلي
قالبها بايد كاملاً محكم بوده و بخوبي مهاربندي شدهباشند. تعبيه پشت‌بندها و تقويت‌كننده‌هاي طولي و عرضي به منظور افزايش پايداري و استقامتقالب و داربست ضروري است.
قالبها بايدطوري بهم جفت شوند تا از خارج شدن شيره بتن از درز آنها جلوگيري گردد.
در مورد قالبهاي فلزي بايد به تغييرات دما و اختلافزياد دما در سطح داخلي قالب و بتن ريخته شده توجه داشت. لازم است اين‌گونه قالب هارا در جاهاي مناسب و در زير سايه انبار كرد تا از تابش مستقيم نور خورشيد محافظت گردندتا دماي آنها بالا نرود، در اينصورت بايد توسط آب‌پاشي دماي آنها كاهش يابد. همچنين پس از بتن‌ريزي نيز بايد سطوح خارجي قالبفلزي از تابش مستقيم نور خورشيد محافظت شود. همچنين بهتر است تا سطوح خارجي قالب‌هارا با رنگ سفيد رنگ‌آميزي نمود.
استفاده از قالبهاي چوبي ساخته شده با تخته چندلانسبت به قالبهاي فلزي ارجحيت دارد. در مورد اين قالبها بايد به ميزان جذب آب آنها توجهشود. لازم است اين قالبها قبل از بتن ريزي كاملاً چرب و روغنكاري شده باشند. در صورتيكه مدت زيادي از روغنكاري قالبها گذشته باشد، ممكن است گردوغبار زيادي به خود جذب كردهباشند كه لازم است تميز گردند.
· روغن مصرفي بايد باعث تغيير كيفيت سطح بتن نشود.
· روغنكاري قالب براي جلوگيري از اشكالات زير انجام ميشود :
· هنگامي كه هوا بين سطح بتن و قالب محبوس ميشود، حفره‌هاي كوچك در سطح تماس در بتن به وجودمي‌آيد.
· در صورت جذب نامنظم آب بتن توسط قالب، بر سطح بتنرنگ غير يكنواخت پديد مي‌آيد.
· در هنگام قالب برداري، جدا شدن قالب از سطح بتن بهسختي انجام مي‌پذيرد و امكان صدمه خوردن سطح بتن وجود دارد.
· سطوح قالب بايد بطور يكنواخت و كامل روغنكاري شود،البته نه آنقدر كه از سطوح قالب چكه كند. روغن مصرفي بهتر است داراي ويسكوزيته پايينباشد.
در مورد قالب بندي و قالب برداري به آبا مراجعه شود.
باز كردن قالبها با توجه به زمان لازم براي عمل آوريبتن صورت گيرد. لذا لازم است قالبها تا حد امكان سريع‌تر و بدون اينكه خسارتي به بتنوارد آيد شل گردند و سپس آب در سطوح نمايان بالايي ريخته شده تا از سطوح جانبي بتنبه پايين سرازير گردد. بويژه در ديوار يا ستون لازم است رطوبت مورد نياز را از فاصلهقالب و بتن (با آزاد كردن قالب) به بتن رسانيد تا كيفيت سطحي بتن آسيب نبيند.
در صورت استفادهاز قالب هاي فلزي توصيه ميشود تا در حداقل زمان ممكن باز شوند و عمل‌آوري مرطوب درمورد قطعه اجرا شده ادامه يابد.
قالبهاي چوبي نمي توانند از تبخير آب جلوگيري كنندو در صورت استفاده از اين نوع قالب ها بايد آنها را با پوشش مناسب و مرطوب حفاظت كرد.داخل قالبها قبل از بتن‌ريزي بايد كاملاً تميز و عاري از هرگونه مواد زائد باشد. وجودمواد زائد مانند دانه‌هاي سنگي، ضايعات ميلگرد، سيم و ميخ قالب بندي و تكه‌هاي چوبباعث اثرات نامطلوب بر روي بتن خواهد شد.
براياحداث يك سازه بتن مسلح، بايد بتن تازه در قالبهايي ريخته شود، تا پس از پر كردنتمام حجم قالبها و سفت شدن، به شكل لازم درآيد. از مهمترين گامها در احداث سازه‌هايبتني، نحوه قالب‌بندي است. به همين دليل بايد مجري و پيمانكار سازه‌هاي بتنيكاملاً در جريان امور مربوط به قالب‌بندي، از وسايل گرفته، تا مشخصات و رواداريهايابعاد و روشهاي اجرا قرار داشته باشند.
پساز استقرار قالبها در محل مربوط، بايد آنها را مورد بازرسي قرار داد و درزهايي كهاحتمالاً باعث بيرون زدن شيره بتن خواهند شد، پر شوند.
پايدارياز مهمترين خصوصياتي است كه بايد درقالب‌بندي رعايت شود. كافي نبودن مهاربندي پايه‌هاياطمينان و يا مهاربندي افقي سكوها، عدم تنظيم تراز بتن‌ريزي كه منجر به پر شدن يك قسمت از قالب وخالي ماندن قسمت ديگر ميشود، تكيه‌گاه نامناسب زير پايه‌هاي اطمينان، عدم به كارگيري كارگران ماهر، خوب نبستن قطعات قالب به يكديگر،درنظر نگرفتن بارهاي زنده و مرده وارد به قالبها و لغزش لايه خاك مجاور قالب مي‌تواندباعث خرابي قالبها گردد.
-قالبها بايدبه نحوي ساخته و نصب شوند تا شكل، اندازه، وضعيت و نماي بتن مورد نظرحاصل گردد.
- قالبها بايد به اندازه كافي محكم باشند تافشار يا وزن بتن تازه و ديگر بارها را تحمل كنند، بدون آنكه دچار تابيدگي، نشتشيره، گسيختگي يا به مخاطره انداختن كارگران شوند.
- قالبها بايد طوري طراحي و ساخته شوند كهبه آساني و با سرعت، قابل نصب و باز كردن باشند، تا از اتلاف وقت و پول جلوگيريشود.
- قالبها بايد حتي‌الامكان با وسايل وامكانات موجود قابل حمل و جابجايي باشند.
-قالبها بايد درزبندي شده باشند، تا از نشتشيره بتن جلوگيري شود.
قالباجزاي بتني را ميتوان از مصالح مختلفي تهيه نمود. ويژگيهاي تعدادي از آنها به شرحزير است:
قالبآجري : اين نوع قالب براي شالوده هاوديوارهاي حايل مجاور خاك مورد استفاده قرار مي‌گيرد. براي اجرا بسته به ارتفاعبتن در قالب و نيز نيروهاي وارده، يك ديوار به ضخامت 10 يا 20 سانتيمتري احداث ميشود. براي جلوگيرياز كرمو شدن بتن و مكيده شدن آب آن توسط آجر قبل از بتن‌ريزي بايد يك لايه ورقنايلوني روي سطح ديوار نصب كرد، در صورتي كه امكان انجام دادن اين كار نباشد، بايدسطح آجرها را كاملاً آب پاشي نمود. همچنين بايد دقت نمود تا آب در قالبها جمعنشود.
قالبچوبي : چوب و تخته چند لا براي تمام كارهايقالب‌بندي از درست كردن قاب قالب تا ديواره آن وپايه‌هاي اطمينان مورد استفادهقرار مي‌گيرد. براي درست كردن قالب از چهار تراش قطعات الوار، تخته و تخته چند لااستفاده ميشود.
قالبهابايد به اندازه‌اي ساخته شوند كه حمل آنها با وسايل موجود در كارگاه و نيروي انسانيامكان‌پذير باشد. در هنگام ساخت، نصب و بتن‌ريزي نياز به دقت زيادي وجود دارد تابه سطوح نرم و لبه‌ها آسيب نرسد. به خصوص دقت بيشتري براي قالب برداري و انباركردن قالبها لازم است.
قالبفولادي : در مواردي كه حجم كار زياد و تنوعسطوح و ابعاد كم باشد، استفاده از قالبهاي فولادي كاملاً به صرفه خواهد بود. بهاياوليه اين قالبها نسبتاً زياد است ولي عمر زياد آنها اين مسئله را توجيه مي‌نمايد.قالبهاي فولادي به دليل مقاوم بودن و امكان استفاده از اتصالات خاص مي‌توانند بهسهولت و با سرعت زياد باز و بسته شوند. در هواي سرد و گرم، اين قالبها حتي‌المقدوربايد عايق‌بندي شده و از تغييرات حرارتيدر آنها جلوگيري شود.
قالب برداري
1. قالب بايد موقعي برداشته شود كه بتنبتواند نيروي وارده را تحمل كند و تغيير شكلهاي آن از تغيير شكلهاي پيش بيني شدهتجاوز نكند.
2. پايه‌ها و قالبهاي باربر نبايد قبلاز آنكه اعضاء و قطعات بتني مقاومت كافي را براي تحمل وزن خود و بارهاي وارده كسبكند، برچيده شوند.
3. عمليات قالب‌برداري و برچيدن پايه‌هابايد گام به گام و بدون اعمال نيرو و ضربه طوري باشد كه اعضا و قطعات بتني تحت اثربارهاي ناگهاني قرار نگيرند، بتن صدمه نبيند و ايمني و قابليت بهره‌برداري مخدوشنشود.
4. در صورتي كه قالب‌برداري قبل ازپايان دوره مراقبت انجام پذيرد، بايد تدابيري براي مراقبت بتن پس از قالب‌برداري بهكار برده شود.
5. پايه‌هاي اطمينان را نبايدقبل از آنكه اعضا و قطعات بتني توان كافيبراي تحمل وزن خود و بارهاي وارد را كسب كنند، جمع كرد. شمع برداري بايد به ترتيبيباشد كه از ايجاد ضربه، برون محوري و برون مركزي‌هاي پيش بيني نشده در قطعاتجلوگيري شود.
درصورتي كه زمان قالب‌برداري در طرح، تعيين و تصريح نشده باشد زمانهاي ارائه شده درجدول 1 را ميتوان به عنوان حداقل زمانلازم براي برچيدن قالبها و پايه‌ها ملاك قرار داد.
جدول 1: راهنماي زمان قالب‌برداري
|
دماي مجاور سطح بتن (درجه سيلسيوس) |
نوع قالب بندي |
|
|
0 |
8 |
16 |
24 و بيشتر |
|
30 |
18 |
12 |
9 |
قالب قائم (ستون) ساعت |
|
30 |
18 |
12 |
9 |
قالب زيرين، شبانه‌روز، پايه‌هاي اطمينان، شبانه‌روز |
دالها |
|
25
26 |
15
21 |
10
14 |
7
10 |
قالب زيرين، شبانه‌روز، پايه‌هاي اطمينان، شبانه‌روز |
تيرها |
توضيحات:
- زمانهايداده شده در صورتي معتبرند كه شرايط زير برقرار باشد.
- بتنبا سيمان پرتلند نوع 1 (معمولي) تهيه شده باشد. در صورت استفاده از سيمان پرتلندنوع 2 يا پنج و يا آميخته، اين زمانهاافزايش مي‌يابد. به كارگيري افزودنيهايكند گير كننده نيز همين نقش را دارند و مسلماً در صورت استفاده ازسيمان‌هاي زودگير يا مصرف مواد افزودني زود گير كننده ميتوان اين زمانها را كاهشداد.
- درصورتي كه در ضمن سخت شدن بتن، دماي محيط به كمتر از صفر درجه سيلسيوس تنزل كند، زمانهايداده شده را بايد به تناسب و حداقل به اندازه مدت يخبندان افزايش داد.
درصورتي كه قطعه و يا سازه از اهميت خاصيبرخوردار باشد، ميتوان با تهيه نمونه‌هايآگاهي و شكستن آنها در زمان مورد نظر، مقاومت فشاري بتن داخل قالب را به صورت تقريبي به دست آورد. اگر70 درصد مقاومت مشخصه 28 روزه حاصل شده باشد، ميتوان قالبهاي زيرين را باز نمود، اما باز كردن پايه‌هاياطمينان مستلزم دستيابي به مقاومت مشخصه28 روزه مي‌باشد.
دركارگاه‌هاي كوچك ميتوان از گازوئيل و يا روغن سوخته به عنوان ماده رهاساز استفادهنمود. ولي استفاده از گازوئيل ارجحيت دارد. بويژه استفاده از مواد رهاساز با لزجتكمتر در قالبهاي فلزي باعث كاهش حفره‌هاي مجود در سطح مي‌گردد.
پاشنه (رامكا)
برايسهولت عمل قالب بندي و تنظيم پاي قالب، غالباً از رامكا استفاده مي‌گردد. رامكا مي‌تواندبتني و يا فولادي باشد. در مناطق خورنده جنوب كشور و يا سازه‌هاي رويارو با آب ويون كلريد استفاده از رامكاي فولادي مجاز نمي باشد. در استفاده از رامكاي بتنيبايد به نكات زير توجه شود :
رامكايك قسمت محدود از بتن سازه است. برخورد با رامكا بايد مانند ساير بتن‌ها بوده و دراختلاط يا ريختن و تراكم و عمل آوري دقت‌هايلازم به كار گرفته شود.
رامكايبتني بايد با بتن زيرين به صورت يكپارچه ريخته شود. وجود دو درز اجرايي در فاصلهبسيار نزديك به هم (10 تا 20 سانتيمتر) ابداً مجاز نيست بويژه آنكه در مناطق زلزلهخيز واقع باشيم.
درساخت رامكا بايد قالبها با دقت در محل مورد نظر تنظيم و تثبيت گردند بويژه اگربخواهيم رامكاي بتني به صورت پيوسته با بتن زيرين باشد، ميتوان قالبها را ازابتدا در محل مورد نظر قرار داد و يا بلافاصله پس از بتن‌ريزي قسمت زيرين اقدام بهنصب قالبها نمود و بتن رامكا را اجرا نمود
زمان مجاز باز کردن قالب بندی تیر بتنی ، زمان باز کردن قالب در دمایسرد ، زمان بازکردن قالب دال بتنی در هوای سرد و یخبندان ، زمان باز کردن قالب سقف، زمان باز کردن قالب فونداسیون ، زمان مجاز باز کردن قالب دیوار، زمان بازکردندیوار برشی ،زمان قالب بردای فونداسیون ، زمان قالب برداری سقف تیرچه بلوک،زمانقالب برداری ستون بتنی ، زمان قالب برداری پی ،زمان قالب برداری دیوار برشی .